Những Lưu Ý Phòng Tránh Ngộ Độc Formaldehyde 2025

FORMALDEHYDE LÀ GÌ?

Formaldehyde (HCHO) là một hợp chất hữu cơ đơn giản, không màu, có mùi hăng đặc trưng, được sử dụng rộng rãi trong sản xuất vật liệu xây dựng, nội thất, vải vóc, và nhiều ngành công nghiệp khác. Tuy nhiên, formaldehyde cũng là một trong những khí độc hàng đầu gây ra các vấn đề về sức khỏe đường hô hấp, da liễu, thậm chí là ung thư khi tiếp xúc lâu dài với nồng độ cao. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của formaldehyde, nguồn phát sinh phổ biến trong cuộc sống, tác hại đến sức khỏe, cách đo lường và đặc biệt là các biện pháp hiệu quả để phòng tránh ngộ độc formaldehyde, bảo vệ sức khoẻ gia đình bạn.

1. Formaldehyde là gì?

1.1 Cấu trúc và tính chất hoá học

• Công thức phân tử: HCHO, khối lượng mol 30,03 g/mol.

• Tính chất vật lý: Không màu, dễ tan trong nước, sôi ở 19 °C, dễ bay hơi ở nhiệt độ phòng.

• Tính chất hoá học: Dễ oxy hóa thành axit formic, dễ phản ứng trùng hợp thành paraformaldehyde; có tính khử nhẹ.

1.2 Ứng dụng thông dụng

• Ngành gỗ và nội thất: Sản xuất keo dán gỗ, ván MDF, ván ép, tấm laminate.

• Ngành dệt may: Hoá chất xử lý vải, tăng độ cố định màu nhuộm.

• Y tế: Bảo quản mô, mẫu bệnh phẩm; thành phần chính của dung dịch cố định mô phẫu thuật.

• Công nghiệp hóa chất: Sản xuất nhựa phenol–formaldehyde, urea–formaldehyde, tạo nguyên liệu cho sơn, vecni.

2. Nguồn phát sinh formaldehyde trong gia đình

2.1 Vật liệu nội thất và xây dựng

• Gỗ công nghiệp (MFC, MDF, HDF): Keo urea–formaldehyde kết dính gỗ lát, ván sợi.

• Tấm ốp nhựa và laminate: Lớp nhựa phủ bề mặt có thể chứa paraformaldehyde.

• Sơn và vecni: Một số loại sơn alkyd, sơn PU chứa formaldehyde hoặc hợp chất giải phóng HCHO khi khô.

2.2 Đồ gia dụng và vật dụng sinh hoạt

• Khăn trải bàn, rèm cửa: Xử lý chống nhăn, chống cháy bằng formaldehyde resin.

• Giấy và bìa carton: Chất kháng ẩm, chống mốc trong giấy vệ sinh, hộp giấy.

• Sản phẩm tẩy rửa: Một số chất tẩy rửa công nghiệp có chứa chất oxy hoá giải phóng formaldehyde.

2.3 Nguồn ngoài trời

• Phương tiện giao thông: Khói xe máy, ô tô, khí thải công nghiệp.

• Thuốc lá: Khói thuốc lá là nguồn formaldehyde chủ yếu trong không khí kín.

3.Tác hại của formaldehyde đối với sức khỏe

3.1 Ảnh hưởng tức thì (cấp tính)

• Kích ứng đường hô hấp: Ho, hắt hơi, khó thở, viêm mũi, viêm họng.

• Kích ứng mắt và da: Chảy nước mắt, ngứa rát mắt, mẩn đỏ, phát ban da.

3.2 Ảnh hưởng lâu dài (mạn tính)

• Bệnh hô hấp mãn tính: Hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, xơ phổi.

• Ung thư: IARC xếp formaldehyde vào nhóm chất gây ung thư ở người, đặc biệt ung thư mũi họng, ung thư hạch.

• Rối loạn thần kinh: Đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi mạn tính khi tiếp xúc lâu ở nồng độ thấp.

3.3 Đối tượng nhạy cảm

• Trẻ nhỏ và người cao tuổi: Hệ hô hấp yếu, dễ kích ứng.

• Người có tiền sử dị ứng, hen suyễn: Dễ bị co thắt phế quản, phản ứng mạnh.

• Phụ nữ mang thai: Formaldehyde Qua màng nhau thai có thể ảnh hưởng tới sự phát triển thai nhi.

4. Mức độ an toàn và giới hạn tiếp xúc

4.1 Tiêu chuẩn quốc tế

• WHO: Giới hạn nồng độ cho phép trong nhà ở là 0,08 mg/m³ (0,06 ppm) trung bình 30 phút.

• EPA (Mỹ): Giới hạn 0,1 ppm (0,12 mg/m³) trung bình 8 giờ.

4.2 Quy định Việt Nam

• TCVN 8498:2010: Nồng độ formaldehyde không vượt quá 0,08 ppm trong không khí trong nhà.

• QCVN 09:2015/BXD: Tiêu chuẩn không khí xung quanh công trình xây dựng, mức cho phép 0,1 mg/m³.

5. Phương pháp đo lường formaldehyde

5.1 Máy đo khí cầm tay

• Ưu điểm: Kết quả nhanh, dễ mang theo, phát hiện tức thì.

• Nhược điểm: Độ chính xác phụ thuộc cảm biến; cần hiệu chuẩn định kỳ.

5.2 Bộ test kit quang hóa học

• Sử dụng ống hấp phụ, thuốc thử; bán tự động, cho kết quả trong 24–48 giờ.

• Phù hợp khảo sát định kỳ, kiểm định trước nghiệm thu công trình.

5.3 Phân tích phòng thí nghiệm

• Lấy mẫu không khí, xử lý sắc ký khí (GC) hoặc sắc ký khí khối phổ (GC–MS).

• Độ nhạy cao, xác định được nhiều hợp chất, nhưng tốn thời gian và chi phí.

6. Biện pháp phòng tránh formaldehyde trong nhà

6.1 Lựa chọn vật liệu an toàn

• Chứng nhận CARB Phase 2: Ván MDF, MFC, laminate giảm formaldehyde.

• Tiêu chuẩn E0, E1: Vật liệu gỗ công nghiệp đạt mức phát thải cực thấp.

• Nội thất nhựa cao cấp: Nhựa nano, PVC foam thân thiện, không dùng keo urea–formaldehyde.

6.2 Thiết kế và thi công đúng cách

• Lắp đặt nhanh và tập trung thông gió: Thi công xong, mở cửa sổ, quạt hút liên tục 3–5 ngày để bay hơi HCHO.

• Sơn và vecni không chứa VOC: Chọn sơn nước, sơn gốc silicone không tiết ra formaldehyde.

6.3 Cải thiện thông gió và lọc không khí

• Hệ thống thông gió cơ khí: Quạt hút gắn trần, ống thông khí trực tiếp ra ngoài.

• Máy lọc không khí có màng than hoạt tính và màng HEPA: Hấp thụ formaldehyde, bụi mịn, vi khuẩn.

• Trồng cây lọc không khí: Trầu bà, lưỡi hổ, chân chim, thiên thanh… hỗ trợ hấp thụ khí hữu cơ.

7. Xử lý khi phát hiện ngộ độc formaldehyde

7.1 Triệu chứng ngộ độc nhẹ

• Ho, cay mắt, chảy nước mắt, chảy mũi, đau đầu.

• Xử trí: Di chuyển ra nơi thoáng khí, rửa mắt và mũi với nước sạch, dùng gạc ẩm che kín mũi.

7.2 Triệu chứng ngộ độc nặng

• Khó thở, co thắt phế quản, buồn nôn, nôn, chóng mặt, mất ý thức.

• Xử trí khẩn cấp: Gọi cấp cứu, hô hấp nhân tạo nếu ngừng thở, đặt bệnh nhân nằm đầu thấp, nâng cao chân, giữ ấm.

7.3 Điều trị y tế

• Oxy liệu pháp: Hỗ trợ hô hấp.

• Thuốc giãn phế quản: Giảm co thắt phế quản.

• Theo dõi lâu dài: Khám phổi, kiểm tra chức năng hô hấp nếu tiếp xúc mãn tính.

8. Lưu ý khi mua sắm và sử dụng đồ nội thất

8.1 Kiểm tra chứng nhận và nhãn mác

• Tìm nhãn CARB, FSC, chứng nhận E0/E1 trên tấm gỗ công nghiệp.

• Chọn nhà sản xuất minh bạch, có thông tin rõ ràng về thành phần keo dán và vỏ nhựa.

8.2 Thời gian “bình tĩnh” trước khi đưa vào sử dụng

• Sau khi lắp đặt, nên đóng cửa, bật quạt hút, mở máy lọc không khí 24/24h trong ít nhất 1 tuần.

• Không để quần áo, đồ vải tiếp xúc trực tiếp với bề mặt mới để tránh hấp thu HCHO.

8.3 Bảo trì định kỳ

• Lau chùi bề mặt bằng khăn ẩm, không dùng dung môi mạnh.

• Kiểm tra định kỳ nồng độ formaldehyde khi nghi ngờ có mùi hắc, cảm giác cay mắt.

Kết luận

Formaldehyde tuy có nhiều ứng dụng hữu ích trong đời sống và công nghiệp, nhưng cũng đồng thời tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Việc nắm rõ Formaldehyde là gì, nguồn phát sinh, tác hại và các biện pháp phòng tránh, xử lý ngộ độc sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ bản thân và gia đình. Luôn ưu tiên lựa chọn vật liệu nội thất, sơn phủ an toàn, tăng cường thông gió và sử dụng máy lọc không khí để giữ cho không gian sống trong lành, an toàn. Hãy là người tiêu dùng thông thái để hạn chế tối đa tác hại của formaldehyde trong môi trường sống hàng ngày.